Η κοινοποίηση
προσωπικών στιγμών -και δη θερινών απολαύσεων και ανεμελιάς- από
"φίλους" στο Διαδίκτυο δημιουργεί μια νέας φύσης ανασφάλεια στους
χρήστες των κοινωνικών δικτύων:
το φόβο του να μένεις "εκτός".
Από τότε που τα κοινωνικά δίκτυα μπήκαν στη ζωή μας,
το φιλοσοφικό ερώτημα για το αν το δέντρο που πέφτει κάνει θόρυβο όταν δεν
είναι κανείς εκεί να το ακούσει έχει μετεξελιχθεί: έχεις ζήσει πραγματικά μία
εμπειρία αν δεν τη μοιραστείς στο Facebook, στο Twitter ή στο Instagram; Αυτό
αναρωτιέται πλέον ο σύγχρονος φανατικός χρήστης των κοινωνικών δικτύων και προφανώς
η απάντηση είναι "όχι", εξ ου και κάνει ανάρτηση κάθε ποτό ή γεύμα που
απολαμβάνει, κάθε βουτιά στη θάλασσα ή κάθε βραδινή έξοδο στο λογαριασμό του,
ώστε να τη δει όλος ο (δικτυωμένος) κόσμος.
Πέραν του κινδύνου πλήρους κατάργησης της ιδιωτικότητας που
εγκυμονεί κάτι τέτοιο, οι ψυχολόγοι πλέον υποστηρίζουν ότι η συνήθεια να
μοιραζόμαστε -κάθε εξωραϊσμένη με τα κατάλληλα φίλτρα- στιγμή της ζωής μας
είναι η αιτία για μια νέα αγχώδη διαταραχή, το FOMO. Πρόκειται για ακρωνύμιο,
που παραπέμπει στη φράση "Fear Of Missing Out", ήτοι φόβος του να
μένεις έξω από τα πράγματα, και περιγράφει το αίσθημα άγχους, ανεπάρκειας ή
ενόχλησης που προκαλεί το να παρακολουθείς, σε πραγματικό χρόνο, τις
συναρπαστικές δραστηριότητες στις οποίες επιδίδονται συνεχώς φίλοι και γνωστοί
χωρίς εσένα. Φαίνεται δε να πλήττει μεγάλο ποσοστό των ενεργών χρηστών των
κοινωνικών δικτύων (56% σύμφωνα με έρευνα που διενήργησε το Mylife.com σε 2048
ενήλικους χρήστες), συζητείται, γίνεται hashtag (#fomo) και απασχολεί όλο και
περισσότερο κάθε είδους ειδικούς.
"Μη χάσω δευτερόλεπτο!"
Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για κάτι καινούργιο.
Συνέβαινε και πριν "δικτυοποιηθεί" η ζωή μας, όταν, για παράδειγμα,
πιτσιρίκια μας έβαζαν νωρίς οι γονείς μας για ύπνο, την ώρα που το σπίτι γέμιζε
επισκέπτες και από το σαλόνι ακούγονταν ομιλίες και γέλια. Και τότε FOMO
παθαίναμε και αρνούμασταν να κοιμηθούμε, μην τυχόν και χάσουμε κάτι, απλώς η
αγωνία μας δεν είχε αποκτήσει μία εξωτική ονομασία ούτε είχε
λάβει...παθολογικές διαστάσεις. Η διαφορά είναι πως τώρα το FOMO, που κάποιοι
υποστηρίζουν ότι έχει και θετική πλευρά, αφού μπορεί να σε κινητοποιήσει να
κάνεις κάποια πράγματα, ανατροφοδοτείται και θεριεύει μέσω των κοινωνικών δικτύων, που
μας φέρνουν σε επαφή με τα γεγονότα της ζωής φίλων και γνωστών κάθε δευτερόλεπτο.
"Καθώς χαζεύουμε φωτογραφίες ή ενημερώσεις κατάστασης,
πυροδοτείται μία ανησυχία ότι θα μετανιώσουμε γι' αυτό που κάνουμε τώρα, ο
φόβος ότι ίσως έχουμε κάνει τη λάθος επιλογή για το πως να περάσουμε το χρόνο
μας. Νιώθουμε συχνά σαν όλοι οι υπόλοιποι να είναι κάπου και να περνούν
τέλεια και εμείς να είμαστε με τη μύτη κολλημένοι στο τζάμι, κλεισμένοι
απ' έξω. Στους ανασφαλείς ανθρώπους αυτό εντείνει περισσότερο την
ανασφάλεια -αν είναι αρκετά ενδιαφέροντες, αρκετά cool, αρκετά δημοφιλείς",
λέει στους New York Times o Νταν Αριέλι, συγγραφέας του βιβλίου
"Predictably Irrational" ("Προβλέψιμα παράλογος") και
καθηγητής ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο Duke. "Η αμεσότητα των κοινωνικών δικτύων έχει μεγάλη διαφορά από μία εκ των υστέρων συζήτηση. Όταν βλέπεις τους φίλους
σου να μοιράζονται ένα μπουκάλι κρασί χωρίς εσένα, εκείνη ακριβώς τη στιγμή
σκέφτεσαι ότι θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά τα πράγματα. Η διαφορά είναι
όπως όταν χάνεις ένα αεροπλάνο: πότε θα στεναχωρηθείς περισσότερο, αν το χάσεις
γιατί άργησες δύο ώρες ή δύο λεπτά; Το δεύτερο. Αυτό είναι το FOMO".
Έτσι, συχνά οι χρήστες που κυριεύονται από FOMO επιδίδονται
σε ένα μπαράζ αναρτήσεων, προκειμένου να πείσουν ότι και εκείνοι είναι κάπου
και περνάνε καλά, στήνουν φωτογραφίες,, εξωραΐζουν στιγμές προκειμένου να
πάρουν αρκετά likes και να νιώσουν μέσα στο παιχνίδι. Το αποτέλεσμα είναι ένας
αέναος φαύλος κύκλος, που μετατρέπει τα κοινωνικά δίκτυα σε πεδίο δόξης λαμπρόν
για όποιον θέλει να κάνει επίδειξη για τη ζωή του, μεταφέροντας την όμως σπάνια
στην πραγματική διάσταση της.
Ποιο είναι το γιατρικό; Η αποδοχή ότι δεν μπορούμε να
βρισκόμαστε πάντοτε παντού, η συνειδητοποίηση ότι συχνά οι συναρπαστικές
δραστηριότητες που περιγράφουν οι αναρτήσεις στα κοινωνικά δίκτυα δεν είναι
στην πραγματικότητα τόσο συναρπαστικές και η από καιρό σε καιρό αποχή από την
διαδικτυακή ζωή, προκειμένου να απολαύσουμε αυτό που τα ξένα μίντια αποκαλούν
τώρα JOMO και προβάλουν ως τη νέα τάση: το Joy Of Missing Out, τη χαρά δηλαδή
που μπορεί να επιφυλάσσει το να βρίσκεσαι καμιά φορά...στον κόσμο σου.
Μανίνα Ντάνου
Περιοδικό "Κ", 1/9/13
