Τα περισσότερα παιδιά υφίστανται κακομεταχείριση στη σχολική τους ζωή με τη μια ή την άλλη μορφή, όπως το ότι τους κολλάνε παρατσούκλια, τα πειράζουν, τα βγάζουν εκτός κοινωνικού περίγυρου ή τους επιτίθενται. Επίσης, πολλά παιδιά δεν ξέρουν πώς να προσεγγίσουν τους συμμαθητές τους και να κάνουν φίλους ή είναι τα ίδια εχθρικά και επιθετικά. Όλες οι παραπάνω συμπεριφορές δίνουν την ευκαιρία να διδάξουμε στα παιδιά πώς να συνυπάρχουν αρμονικά, πώς να λαμβάνουν υπόψη και τον άλλον και πώς να αποτελούν μέλη μιας ομάδας με θετική δράση.
Η κακομεταχείριση εμφανίζεται με πολλές μορφές: φυσική, συναισθηματική, λεκτική ή συνδυασμό των παραπάνω. Μπορεί απλώς ένα παιδί να κακομεταχειρίζεται κάποιο άλλο ή να συμβαίνει κάτι πιο οργανωμένο, όπως μια ομάδα παιδιών που συμπεριφέρεται άσχημα σε ένα παιδί μόνο του ή και σε μια άλλη ομάδα (συμμορίες). Αυτού του είδους η κακομεταχείριση δεν διαφέρει πολύ από άλλες μορφές επιθετικής συμπεριφοράς.
Τα χαρακτηριστικά της κακομεταχείρισης:
- Ανισορροπία δύναμης
- Διαφορετικός συναισθηματικός δείκτης (στενοχωρημένο θύμα, ευχαριστημένος θύτης)
- Κατηγορία προς το θύμα ότι ‘ήθελε και τα ‘παθε’
- Έλλειψη ενδιαφέροντος από την πλευρά του θύτη για τα συναισθήματα και τις ανησυχίες του θύματος
- Έλλειψη συμπόνιας
- Τα παιδιά-θύτες υπήρξαν και τα ίδια αντικείμενο κακομεταχείρισης ή κακοποίησης.
- Συχνά βιώνουν οδυνηρές συνθήκες διαβίωσης, με αποτέλεσμα να αισθάνονται ότι δεν ελέγχουν τα πράγματα και ότι είναι αβοήθητα.
- Ενδεχομένως εμφανίζουν αδυναμίες στον τομέα των κοινωνικών ικανοτήτων, οπότε δεν μπορούν να βρουν τη θέση τους σε μια ομάδα ούτε να αντεπεξέλθουν στις προσδοκίες της οικογένειας ή του σχολείου.
- Χρησιμοποιούν την κακομεταχείριση άλλων παιδιών ως μέσο για να αισθάνονται καλύτερα ή επιτυχημένα, καθώς και για να νιώθουν ότι ελέγχουν κάποιον άλλο. Έτσι, ανακουφίζονται, έστω και πρόσκαιρα, από τα δικά τους συναισθήματα ανημπόριας.
Το προφίλ του θύματος
Δεν είναι όλα τα παιδιά εξίσου πιθανοί στόχοι κακομεταχείρισης. Πιο εύκολο να αποτελέσουν θύματα είναι τα παιδιά με τα εξής χαρακτηριστικά:- Χαμηλή αυτοεκτίμηση
- Ανασφάλεια
- Έκπτωση στις κοινωνικές τους ικανότητες
- Δεν αντιλαμβάνονται κοινωνικές ενδείξεις.
- Κλαίνε ή στενοχωριούνται με μεγάλη ευκολία.
- Ανίκανα να υπερασπιστούν τον εαυτό τους.
Μερικά παιδιά φαίνεται να προκαλούν την κακομεταχείρισή τους, καθώς έχουν την τάση να πειράζουν και να κοροϊδεύουν τους θύτες. Καθιστούν τον εαυτό τους εύκολο στόχο, αφού προκαλούν το άλλο παιδί χωρίς να ξέρουν πότε να σταματήσουν ή πώς να αμυνθούν, όταν η ισορροπία δυνάμεων κλίνει προς την πλευρά του θύτη.
Αντίθετα, τα παιδιά που δεν πέφτουν θύματα κακομεταχείρισης έχουν καλύτερα αναπτυγμένες κοινωνικές ικανότητες, καθώς και την επιδεξιότητα να χειρίζονται τις διάφορες συγκρούσεις. Επίσης, είναι πιο πρόθυμα να διεκδικήσουν το δίκιο τους και να λάβουν κοινωνική επιβεβαίωση, χωρίς να γίνονται επιθετικά ή να έρχονται σε αντιπαράθεση. Έχουν την τάση να προτείνουν συμβιβαστικές λύσεις και να βρίσκουν τη χρυσή μέση οδό με συμβιβαστικό τρόπο. Καταλαβαίνουν τα αισθήματα των άλλων, μπαίνουν στο ‘πετσί’ τους, με αποτέλεσμα όχι μόνο να καταφέρνουν να λύνουν τις δικές τους διαφορές, αλλά και να αναλαμβάνουν ρόλο διαιτητή στις φιλονικίες των άλλων ή να ωθούν άλλα παιδιά να ζητήσουν βοήθεια.
Αν το παιδί σας έπεσε θύμα κακομεταχείρισης στο σχολείο
Αν διαπιστώσετε ότι το παιδί σας έπεσε θύμα κακομεταχείρισης από τους συμμαθητές του, πιθανότατα θα θέλετε να του προσφέρετε άμεση προστασία και να τιμωρήσετε το θύτη. Ίσως αισθάνεστε ντροπή και θέλετε το παιδί σας να σκληραγωγηθεί και να δείξει εξίσου επιθετική συμπεριφορά. Ίσως πάλι νιώθετε οι ίδιοι ανήμποροι να κάνετε κάτι για να αντιμετωπίσετε την κατάσταση. Ωστόσο, ένα είναι σίγουρο: τίποτα από τα παραπάνω δεν βοηθά!- Συλλέξτε όσο περισσότερες πληροφορίες γίνεται για το συμβάν. Αποφύγετε να κατηγορήσετε οποιονδήποτε. Δώστε προσοχή στο στιλ συμπεριφοράς του παιδιού σας. Σκεφθείτε τι γνωρίζετε για το παιδί σας και πώς μπορείτε να ανατρέψετε την κατάσταση υπέρ αυτού.
- Αν πρόκειται να έλθετε σε επαφή με τους γονείς του θύτη, έχετε υπόψη ότι θα κρατήσουν αμυντική στάση. Μην ξεχνάτε ότι στόχος σας είναι να υπάρχει ένα ασφαλές και ήρεμο περιβάλλον που προάγει την ψυχική και σωματική υγεία όλων των παιδιών και όχι να καβγαδίσετε μαζί τους.
Τι να πείτε στο παιδί σας
Συζητήστε με το παιδί σας εναλλακτικούς τρόπους αντιμετώπισης των συμμαθητών με επιθετική συμπεριφορά, όπως:
- Nα μην αντιδράσει, απλώς να σηκωθεί και να φύγει.
- Nα ζητήσει βοήθεια
- Nα συμφωνήσει με αυτόν που του επιτίθεται λεκτικά, λέγοντάς του ειρωνικά ‘ναι, ναι, έχεις δίκιο’, και να απομακρυνθεί.
- Nα γνωρίζει ότι η δύναμη χαρακτήρα είναι σημαντικότερη από τη σωματική
- Παίξτε εναλλακτικά τους ρόλους θύτη και θύματος με το παιδί σας, ώστε να κάνει μια πρόβα που θα του χρησιμέψει και στην πραγματική ζωή.
Λίζα Βάρβογλη, Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια
